Makine ve araç sistemlerinde dişliler ve rulmanlar, hareketin aktarılmasında kritik öneme sahiptir. Ancak bu parçalar sürekli sürtünme, yük ve titreşim altında çalıştıkları için zamanla aşınma meydana gelir. Bu aşınmalar erken fark edilmezse, ciddi mekanik arızalara ve yüksek onarım maliyetlerine yol açabilir.

🔍 Dişli Aşınması Nedir?

Dişli aşınması, iki dişli yüzeyin birbirine temas etmesiyle malzeme kaybı oluşması durumudur.
Bu aşınma;

  • Sürtünme, yetersiz yağlama, yanlış hizalama veya kirli yağ gibi sebeplerle oluşur.

🧩 Dişli Aşınma Türleri

  1. Abrasiv (Sürtünme) Aşınması:
    Yağ içinde bulunan metal parçacıkları veya kirler, diş yüzeyini zımpara gibi aşındırır.
  2. Yapışma (Adhesive) Aşınma:
    Yetersiz yağlama sonucu metal yüzeyler birbirine yapışır, sonra koparak yüzeyde bozulma oluşturur.
  3. Pitting (Yüzey Çukurlaşması):
    Yüksek temas basıncı nedeniyle diş yüzeyinde küçük çukurlar oluşur.
  4. Kırılma (Spalling):
    Uzun süreli yük altında çalışan dişlilerde yüzey tabakası kopar, diş yapısı zayıflar.

⚙️ Rulman Aşınması Nedir?

Rulmanlar, döner parçaların düşük sürtünmeyle hareket etmesini sağlayan elemanlardır.
Aşınma, rulmanın iç bileziğinde, bilyelerde veya kafeste oluşabilir.

🧩 Rulman Aşınma Nedenleri

  • Yetersiz veya fazla yağlama
  • Yanlış yağ tipi kullanımı
  • Kirli, tozlu ortam
  • Dengesiz yük dağılımı
  • Aşırı sıcaklık veya titreşim

⚠️ Aşınma Belirtileri

  • Uğultu veya gürültü
  • Sıcaklık artışı
  • Milde boşluk hissi
  • Titreşimli çalışma

Bu belirtiler fark edildiğinde rulmanın sökülüp kontrol edilmesi gerekir.

🧰 Dişli ve Rulman Aşınmalarını Önleme Yöntemleri

  1. Doğru Yağlama:
    Üretici tarafından önerilen yağ kullanılmalı, belirli periyotlarda değişim yapılmalıdır.
  2. Temiz Çalışma Ortamı:
    Toz, metal talaşı veya kirli yağ sistemden uzak tutulmalıdır.
  3. Hizalama Kontrolü:
    Dişli ve mil hizalaması doğru olmalı, rulman yatağı düzgün oturmalıdır.
  4. Periyodik Bakım:
    Vibrasyon analizi, termal kamera veya yağ analizi ile aşınmalar erken tespit edilmelidir.

🧠 Sonuç

Dişli ve rulmanlar küçük parçalar gibi görünse de, sistemin kalbinde yer alırlar.
Düzenli bakım, doğru yağlama ve zamanında müdahale, aşınmayı önleyerek hem verimliliği artırır hem de arıza riskini azaltır.

🛠️ Unutmayın: Küçük bir rulman arızası, büyük bir duruş maliyetine dönüşebilir!